Krok w przeszłość, krok w przyszłość
Kuźnice wczoraj i dziś
"Jednym z ciekawszych miejsc w Zakopanem są Kuźnice. Stanowią one przedłużenie aglomeracji zakopiańskiej w głąb Tatr. Położone są w Dolinie Bystrej, na geograficznym obszarze Tatr Zachodnich. Jest to miejsce o bogatej historii. Najstarsze wzmianki o pasterskim użytkowaniu doliny pochodzą z XVII w. Pierwsza wiadomość o hamrach (hutach żelaza) na terenie dzisiejszych Kuźnic pochodzić ma z 1701 r. W 1773 r. Kuźnice przejęła tzw. kamera nowotarska, czyli zarząd ustanowiony przez austriackiego zaborcę. Od 1807 do 1869 r. huty kuźnickie pozostawały w rękach rodziny Homolacsów i był to okres największego rozkwitu Kuźnic jako ośrodka przemysłowego. W tym czasie Zakopane było niewielką, ubogą wsią, pozbawioną zaplecza noclegowego i gastronomicznego. Niemal wszyscy przybysze z nizin odwiedzający tę część Tatr zatrzymywali się wówczas właśnie w Kuźnicach, omijając kurne chaty góralskie w samym Zakopanem.
Rodzina Homolacsów osiedliła się w Kuźnicach na stałe w 1833 r. Wówczas powstał nieistniejący już dzisiaj dwór oraz nowe obiekty przemysłowe i mieszkalne. W 1889 r. zakłady kuźnickie wraz z rozległymi obszarami lasów w Tatrach kupił hrabia Władysław Zamoyski, wygnany przez zaborcę z rodzinnych posiadłości w Wielkopolsce. Zakończył on przemysłowy rozdział w historii Kuźnic, ratując tym samym lasy tatrzańskie od zupełnej dewastacji. W obiektach dworskich ulokowała się Szkoła Domowej Pracy Kobiet założona przez matkę hrabiego, generałową Jadwigę z Działyńskich Zamoyską. W szkole tej uczono podstawowych zajęć gospodarstwa domowego, ale przede wszystkim formowano charaktery i wychowywano w duchu patriotycznym i katolickim. Po śmierci hrabiego Kuźnice wraz z całym jego majątkiem tatrzańskim i wielkopolskim przeszły na własność założonej przez niego Fundacji Zakłady Kórnickie. W 1934 r. zadłużona Fundacja oddała, w ramach spłaty zaległości podatkowych, tatrzańskie lasy państwu polskiemu, co dało podstawy do powołania tu parku narodowego, ale pozostawiła sobie Kuźnice wraz ze szkołą. W 1949 r. majątek Zakładów przejął Skarb Państwa.
W latach 1951–2003 dawny teren dworski miał charakter zamkniętego zespołu szpitalnego, administrowanego przez Specjalistyczny Zespół Rehabilitacyjno-Ortopedyczny dla Dzieci i Młodzieży, który w 1997 r. przekształcił się w Klinikę Ortopedii i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży w Zakopanem Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Brak wystarczających środków finansowych na remonty i utrzymanie obiektów oraz przekształcenia organizacyjne służby zdrowia spowodowały, że zespół szpitalny stopniowo wycofywał się z terenu w Kuźnicach, przenosząc swoją działalność do lepiej utrzymanych obiektów położonych w innej części Zakopanego. Zaniedbane budynki wraz z otaczającymi je terenami zielonymi zostały w 2003 r. przekazane w zarząd Tatrzańskiemu Parkowi Narodowemu.
Po przejęciu niszczejących obiektów TPN rozpoczął prace zabezpieczające je przed dalszą dewastacją. Niestety skromne środki inwestycyjne, jakimi dysponuje TPN, nie pozwalały na kompleksową rewitalizację zabytkowych obiektów. Stało się to możliwe dopiero dzięki wkładowi Unii Europejskiej, która za pomocą Zintegrowanego Programu
Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w znacznej części sfinansowała Rewitalizację zespołu dworsko-parkowego położonego w Kuźnicach (TPN)."