Historia znowu puka do naszych drzwi

"Łatwiej jest troszczyć się o wolność, niż walczyć o niepodległość." Nasza ojczyzna miała dni wzlotów i dni upadków. W średniowieczu budowaliśmy zręby własnego państwa, by już pod koniec tej epoki, w XV wieku być silnym organizmem z wielką dynastią Jagiellonów. Polska wiedza, kultura przez dwa następne stulecia prawie dorównywały włoskiej czy francuskiej. Byliśmy państwem wielu narodów, państwem mądrej tolerancji.

Prowadziliśmy skuteczną politykę w obronie naszych żywotnych interesów. Potrafiliśmy obronić się przed najazdem tureckim, potrafiliśmy podźwignąć się po potopie szwedzkim. Nasi władcy mieli świadomość, że dwa imperia – Rosja i Niemcy, między którymi żyjemy, są groźne, bo mają precyzyjnie zbieżne interesy.

W XVIII wieku zaczęły nasze państwo trawić choroby – prywata, wyrażana przywilejem liberum veto, kosmopolityzm i działania dyplomatyczne mocarstw, połączone ze współpracą wielu możnych Polaków z obcymi państwami. To szybko osłabiło państwo, władzę królewską i siłę obronną Polski. I już pod koniec tego wieku za sprawą Rosji, Prus i Austrii straciliśmy niepodległość.

Nie pomogły słowa Ignacego Krasickiego skierowane do rodaków:

Święta miłości kochanej ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe …

A wydawać by się mogło, że do tego nie powinno dojść. Przecież stworzyliśmy nowoczesną konstytucję, mieliśmy światłego króla, parlament. Ale mieliśmy Targowicę, silne wpływy agenturalne, zniszczone morale znacznej części społeczeństwa. Wierzyliśmy, że nie potrzebujemy silnej armii i sprawnej służby dyplomatycznej. Wystarczy nam pospolite ruszenie jak przyjdzie potrzeba. Gdy sąsiednie państwa zorientowały się, że jesteśmy słabi militarnie, zawiązały koalicję interesów i pozbawiły nas niepodległości i państwowości. Przyszedł trudny czas zaborów. Pięć pokoleń Polaków próbowało wybić się na niepodległość. Powstanie listopadowe – 1830r. i powstanie styczniowe -1863r. są tego ważnymi dowodami.

Lecz Ciebie, POLSKO, zbawią
Twe wieczne bobatery.
(….)
Oni to, duchem twardzi
i sercem jak kłos prości,
bagnetem się upomną
o prawo do wolności …
(E. Małaczewski, żołnierz i poeta)

Na długi czas zaborów przypadają w całości trzy epoki – romantyzm, pozytywizm i Młoda Polska. Są to epoki, w których „budowano” ducha narodowego, pracowano organicznie, emigrowano do Europy Zachodniej i Ameryki. Jest to również czas zsyłek na Sybir, wiejskiej biedy, wynaradawiania Polaków, służalczej postawy części elit wobec zaborców. Jednak do naszej świadomości powinno „przebić się” myślenie o XIX i początku XX wieku, iż beż własnej państwowości potrafiliśmy być narodem wielkich czynów zbrojnych, wielkich dzieł kultury i nauki. Twórczość muzyczna Fryderyka Chopina, dzieła literackie Mickiewicza i Słowackiego, Nagroda Nobla w dziedzinie literatury dla Henryka Sienkiewicza, Nagroda Nobla w dziedzinie chemii dla Marii Curie-Sklodowskiej, twórczość sceniczna Modrzejewskiej, dzieła malarskie Matejki są tego namacalnym świadectwem.

Narastające w pierwszych latach XX wieku pragnienie odzyskania niepodległości oddają również takie wydarzenia jak, np.: napisanie w 1908r. przez Marię Konopnicką wiersza Rota, protest dzieci we Wrześni przeciw germanizacji, wiec w Krakowie 100 tysięcy Polaków w lipcu 1910r. na odsłonięcie pomnika Grunwaldzkiego.

…. Polski my naród, polski ród, 
Królewski szczep Piastowy,
Nie damy, by nas zniemczył wróg,
Tak nam dopomóż Bóg!                
(M. Konopnicka)

I nadszedł moment dziejowy – wybuchła I wojna światowa – który dał nam szansę stworzenia suwerennego państwa. Lecz nie było to takie oczywiste! Ginęli Polacy na wielu polach bitew, wcieleni do armii zaborczych. Często brat walczył przeciwko bratu. O niepodległość musieliśmy „bić się” działalnością polityczną na arenie międzynarodowej. Skutecznie robili to choćby Ignacy Paderewski czy Roman Dmowski. Musieliśmy także bić się orężem zbrojnym, tworząc Legiony Józefa Piłsudskiego w zaborze austriackim i Armię „Błękitną” Józefa Hallera we Francji.

Rozdzielił nas mój bracie
Zły los i trzyma straż –
W dwóch wrogich sobie szańcach
Patrzymy śmierci w twarz.          
(J. Mączka, żołnierz i poeta legionowy)

I mimo dużych różnic ideowych i politycznych między stronnictwami w kraju i na emigracji potrafiliśmy – wspólnie – wykorzystać sytuację w Europie i wybić się na niepodległość.

11 listopada 1918r. ogłosiliśmy światu powstanie państwa po 123 latach zaborów – Rzeczpospolitej Polskiej. Zaczęliśmy odbudowę gospodarczą kraju, ale ciągle walczyliśmy o jego kształt terytorialny – walki o Lwów, Górny Śląsk. Niestety nie uwolniliśmy się od politykierstwa, nie wykorzeniliśmy postaw internacjonalistycznych, czyli antypaństwowych. Potrafiliśmy jako społeczeństwo wykształcić i wychować „wielkie pokolenie” młodych Polaków, które stanęło w obronie ojczyzny 21 lat później, gdy we wrześniu 1939r. nasz kraj najechały obce armie. 
   
Rzadko na moich wargach –
Niech dziś to warga ma wyzna –
Jawi się krwią przepojony,
Najdroższy wyraz: Ojczyzna.    
(J. Kasprowicz) 

Myślę, że dzisiejsze elity polityczne w coraz mniejszym stopniu potrafią prowadzić niezależną politykę na arenie międzynarodowej i potrafią budować struktury silnego państwa. Czy dzisiaj, na początku XXI wieku, jesteśmy wolni od błędów przeszłości? Czy dziś jest w nas siła, by wspólnie pielęgnować odzyskaną po 1989r. wolność? Jeśli nie, to wkrótce będziemy musieli walczyć o niepodległość. Tak uczy historia. Ona już puka do naszych drzwi.