Obchody stulecia Fundacji Zakłady Kórnickie w hołdzie dla Władysława Zamoyskiego i jego dzieła

W październiku na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się uroczystość upamiętniająca stulecie uchwalenia przez Sejm II Rzeczypospolitej ustawy powołującej do życia Fundację Zakłady Kórnickie – instytucję wyjątkową w polskiej historii, której fundamentem była ofiarność, patriotyzm i społeczna wizja hrabiego Władysława Zamoyskiego. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli świata nauki, kultury, samorządów oraz liczne grono przyjaciół i partnerów Fundacji.

Uroczystość na Zamku Królewskim była jednym z głównych punktów obchodów jubileuszu. W programie znalazły się wystąpienia prof. dr. hab. Andrzeja B. Legockiego, prof. UAM dr. hab. Andrzeja Gulczyńskiego – Przewodniczącego Rady Kuratorów Fundacji Zakłady Kórnickie oraz prof. dr. hab. Michała Karońskiego, którzy przypomnieli historię instytucji i przedstawili jej współczesne kierunki działania.

W uznaniu zasług Fundacji dla rozwoju regionu i wspierania kultury Wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego Wojciech Jankowiak wręczył Odznakę Honorową za Zasługi dla Rozwoju Województwa Wielkopolskiego. Wyróżnienie w imieniu Fundacji odebrał dr Dariusz Grzybek, Prezes Zarządu Fundacji Zakłady Kórnickie.

Uroczystość uświetnił recital sopranistki Marzeny Michałowskiej i pianistki Małgorzaty Sajny-Mataczyńskiej, a także prezentacja prac laureatów konkursu malarskiego „Echa przeszłości, wizje przyszłości”, zorganizowanego we współpracy z Uniwersytetem Artystycznym im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu.

Wystawa „100 lat FZK. 200 lat sukcesu” – opowieść o idei, która przetrwała wiek

Równolegle, 22 października na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie otwarto wystawę plenerową „100 lat FZK. 200 lat sukcesu”, przygotowaną przez Fundację Zakłady Kórnickie wspólnie z Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ekspozycja przybliża historię powstania Fundacji, ukazuje jej wpływ na rozwój polskiej nauki i kultury, a także prezentuje sylwetki jej założycieli i opiekunów. Wystawa w sposób symboliczny łączy dwa światy – Kórnik i Warszawę – podkreślając, że idee Władysława Zamoyskiego oraz Tytusa i Jana Działyńskich to nie tylko historia, lecz wciąż żywa inspiracja do działania.

Jak podkreśla prof. UAM dr hab. Andrzej Gulczyński, Przewodniczący Rady Kuratorów Fundacji:

„Władysław Zamoyski przekazał narodowi nie tylko majątek, ale przede wszystkim wartości – odpowiedzialność, skromność i głębokie przekonanie, że dobro wspólne jest największym zobowiązaniem człowieka.”

Władysław Zamoyski – życie w służbie ojczyzny

Rok 2025 to nie tylko jubileusz Fundacji, ale również czas refleksji nad postacią jej twórcy. Ponad sto lat wcześniej, w październiku 1924 roku, zmarł hrabia Władysław Zamoyski – działacz społeczny, filantrop i patriota, dzięki któremu Morskie Oko pozostało w granicach Polski, a tatrzańska przyroda została ocalona przed rabunkową eksploatacją.
Urodzony w 1853 roku w Paryżu, wychowany w duchu pracy organicznej i obywatelskiego obowiązku, całe życie poświęcił służbie ojczyźnie. Związany z Wielkopolską i Kórnikiem, wykupywał polskie majątki zagrożone przejęciem przez Niemców, inwestował w przemysł i wspierał rozwój Banku Ziemskiego w Poznaniu. Wspólnie z matką – Jadwigą Zamoyską – założył w Kórniku Szkołę Domowej Pracy Kobiet, która wychowywała kolejne pokolenia w duchu odpowiedzialności i patriotyzmu.

W 1889 roku Zamoyski przeniósł swoją działalność w Tatry, gdzie nabył dobra zakopiańskie. Zatrzymał rabunkową gospodarkę leśną, ustanowił straż ochronną i prowadził zalesienia, dzięki czemu znaczna część Tatr stała się fundamentem dzisiejszego Tatrzańskiego Parku Narodowego. Był inicjatorem budowy wodociągów, szpitala, szkoły i linii kolejowej do Zakopanego. W historii najbardziej zapisał się jednak jako zwycięzca procesu o Morskie Oko, zakończonego w 1902 roku, gdy trybunał w Grazu przyznał jezioro stronie polskiej. Granica ta obowiązuje do dziś.

W 1912 roku Władysław wraz z matką i siostrą Marią spisali akt, w którym zadeklarowali przekazanie całego majątku narodowi. Ustawa o utworzeniu Fundacji Zakłady Kórnickie została uchwalona 30 lipca 1925 roku – już po jego śmierci. Jak pisał Stefan Żeromski:

„Akt donacyjny powołujący fundację Zakłady Kórnickie winien być czytany w szkołach na równi z arcydziełami wieszczów narodowych.”

Współpraca, która łączy regiony

Obchody stulecia były także okazją do przypomnienia o wieloletnich partnerstwach Fundacji. W wydarzeniu wzięli udział m.in. Paweł Para, Członek Zarządu Powiatu Tatrzańskiego oraz Adam Zaleski, prezes Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Gniazdo w Zakopanem. Fundację i Powiat Tatrzański od lat łączy ścisła współpraca – zarówno przy inicjatywach upamiętniających postać Władysława Zamoyskiego, jak i w działaniach edukacyjnych i kulturalnych. W 2002 roku Fundacja współfinansowała budowę pomnika hrabiego w Zakopanem oraz odsłonięcie tablicy pamiątkowej przy Morskim Oku. W ostatnich latach współpraca ta obejmowała organizację wydarzeń w ramach Roku Jadwigi Zamoyskiej i Roku Władysława Zamoyskiego.

Tradycja i przyszłość

Od stu lat Fundacja Zakłady Kórnickie pozostaje wierna misji, którą wyznaczył jej założyciel – wspiera naukę, kulturę i rozwój społeczny. 

Jak podkreślił dr Dariusz Grzybek, Prezes Zarządu FZK:

„Naszym zadaniem jest nie tylko pielęgnowanie pamięci, lecz przede wszystkim działanie – tak, aby wartości, które tworzyły Zakłady Kórnickie przed stu laty, wciąż inspirowały i kształtowały współczesną Polskę.”

Dziś Fundacja kontynuuje dzieło Zamoyskiego w duchu nowoczesności: prowadzi projekty stypendialne, wspiera badania naukowe, organizuje wydarzenia artystyczne i popularyzuje wiedzę o dziedzictwie narodowym.