"Krwawy ślad" - nieznani bohaterowie Podhala

12 stycznia 2014 roku godzina 10 rano w Kinie Sokół w Zakopanem i organizowana przez Związek Podhalan oddział w Nowem Bystrem. Książka poświęcona jest pamięci zamordowanych mieszkańców 18 podhalańskich miejscowości podczas pacyfikacji 1943 roku. Ofiarami byli ludzie, którzy pomagali, współpracowali bądź należeli do partyzanckiego oddziału Wojciecha Duszy „Szaroty” pochodzącego z Odrowąża. Tytuł książki nawiązuje do tragicznych wspomnień ocalałych, którzy opowiadali, jak po rozstrzeleniu mieszkańców „Słodyczek” – przysiółka Nowego Bystrego, ciała były wiezione na „włóckak” na cmentarz, a kapiąca krew znaczyła ich ostatnią drogę.

Podczas zbierania dokumentacji okazało się, że nie ma prawie żadnych opracowań na temat oddziału Wojciecha Duszy „Szaroty”, który był pierwszym zbrojnym oddziałem ZWZ-AK walczącym na Podhalu z okupantem i kolaborantami.

Początkowo książka miała dotyczyć tylko Nowego Bystrego, gdzie w sumie zabito 20 osób, ale okazało się, że za współpracę z oddziałem partyzanckim „Szaroty” zabici zostali również ludzie z innych podhalańskich wsi. I tak powstał pomysł, aby opisać Wojciecha Duszę „Szarotę” i jego oddział, a do książki włączyć wszystkie miejscowości związane z pacyfikacjami. Z dokumentów wynika, że akcje prowadzone były w następujących miejscowościach:

1. Biały Dunajec

2. Bielanka

3. Bustryk

4. Ciche

5. Czarny Dunajec

6. Czerwienne

7. Dział

8. Dzianisz

9. Koniówka

10. Ludźmierz

11. Morawczyna

12. Nowe Bystre

13. Podczerwone

14. Raba Wyżna

15. Ratułów

16. Rdzawka

17. Zakopane

18. Ząb

W sumie zabitych zostało lub zginęło w obozach 96 osób.

W książce są przede wszystkim zeznania świadków tamtych wydarzeń złożone w latach 70-tych, podczas toczącego się wówczas śledztwa „Gestapo Zakopane” zawierającego 65 tomów akt (w jednym tomie jest 5-6 grubych teczek). Są to najbardziej wiarygodne przekazy, złożone pod odpowiedzialnością karną. Na dzień dzisiejszy większość tych ludzi już nie żyje. Dokumenty dotyczące pacyfikacji Nowego Bystrego zostały opracowane wraz z relacjami potomków rozstrzelanych osób i przedstawione w formie fabularnej.

Ciekawa jest postać samego Wojciecha Duszy „Szaroty”. Można by go nazwać „góralskim Bondem”, ale nie wymyślonym, lecz prawdziwym. Nie sposób opisać w paru zdaniach jego działalności partyzanckiej, nikt też nie wspomina o jego próbach zamachów na Wacława Krzeptowskiego i najprawdopodobniej również na gubernatora Hansa Franka. Z całą pewnością Wojciech Dusza „Szarota” zasługuje na pomnik, a nie na zapomnienie.

W nawiązaniu do historii świata, Polski, Podhala, Nowego Bystrego w książce „Krwawy Ślad” znajdują się rozdziały zatytułowane według słów sentencji przypisywanej marszałkowi Fochowi:

Ojczyzna to ziemia i groby

Narody tracąc pamięć, tracą życie.

Ziemia – rozdział przybliżający temat osobom nieznającym dokładnie tych rejonów. Podhalańskie Nowe Bystre ukazane w kontekście historii Polski jest przykładem życia, jakie toczyło się w sąsiednich wioskach.

Naród – opis ludności Podhala ich historii, warunków życia na przykładzie mieszkańców Nowego Bystrego

Ojczyzna – zarys historii świata, Polski, Podhala od 1918 roku do 1939 roku.

Groby – rozdział obejmuje lata od 1939-1945 roku, czasy okupacji i związane z tym trudności, z jakimi musiała się borykać ludność na Podhalu:

1. Rok 1939

2. Okupacja

3. Podhale strefą zamkniętą

4. Oprawcy

5. NKWD – Gestapo spotkanie na szczycie

6. Żydzi

7. Folksdojcze

8. Propaganda

9. Niewolnicy XX wieku

10. Opór

11. Rabunek

12. Narodziny „Szaroty”

13. Rok 1943

14. Oddział „Szaroty”

15. Trasa Północ-Południe

16. Walka

17. Samodzielny dowódca

18. Nowe siły

19. Zasadzka na Wacława Krzeptowskiego

20. Genealogia końca wrzesień 1943

21. Genealogia końca październik 1943

22. Genealogia końca listopad 1943

23. Genealogia końca grudzień 1943

24. Genealogia końca 1944

W podrozdziałach Genealogia końca opisane są chronologicznie pacyfikacje wiosek podhalańskich w ramach niemieckiej akcji niszczenia oddziału „Szaroty” i osób, które go wspierały.

Pamięć – rozdział obejmuje czasy powojenne i losy osób związanych z opisywanymi wydarzeniami:

1. Spotkanie ofiary z katem

2. Ludzie „Szaroty” w rękach UB

3. Powojenne losy uwięzionych „Szarotowców”

4. Powojenne losy oprawców i śledztwo

5. Zdrajcy

6. Tajemnica śmierci „Szaroty”

Życie – współczesne losy Polski, Podhala, rodzin, budynku „Palace”, publikacje o „Szarocie”

1. Potomkowie

2. Publikacje o „Szarocie”

3. „Palace”

Zbigniew Sikora Tel. 602 74 43 20 e-mail: zsikora@nowebystre.pl