Małopolska i Podhale - Europejski Dni Dziedzictwa 2009 r.

Od 19 lat co roku we wrześniu w 49 państwach obchodzone są Europejskie Dni Dziedzictwa, których celem jest promocja narodowego i regionalnego dziedzictwa kultury jako źródła kultury europejskiej. W Polsce w 2009 roku EDD odbędą się w dniach 12-13 i 19-20 września pod hasłem "Zabytkom na odsiecz. Szlakiem grodów, zamków i twierdz".

W Małopolsce koordynatorem EDD jest Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji w Krakowie. Zwiedzić lub zobaczyć będzie można: zamek w Dębnie koło Brzeska (12-13.09), zamek w Dobczycach (12-13.09), forty i koszary austriackiej Twierdzy Kraków (12-13 i 19-20.09), zabytki Lanckorony i okolic, Muzeum Żup Krakowskich w Zamku Żupnym w Wieliczce, Punkt Oporu "Wietrznica" w Tylmanowej - Rzekach (12-13.09) - tu na skrzyżowaniu dróg Nowy Sącz - Nowy Targ i Nowy Targ - Ochotnica Dolna, 12.09 o godzinie 11 nastąpi otwarcie tegorocznych EDD w Małopolsce. Ponadto od 12-14.09 uczestniczyć będzie można w imprezie "Otwarte zagrody" zorganizowanej w Rodakach koło Olkusza oraz w największej imprezie prawobrzeżnej części Krakowa - VIII Podgórskich Dniach Otwartych Drzwi (25-27.09.)
Strony internetowe:
http://edd.com.pl/index.php/idea-edd
http://www.kobidz.pl/app/site.php5/article/53/4043.html

Scenariusz spotkania w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2009

PUNKT OPORU „WIETRZNICA”1939

patronat Wójt Gminy Ochotnica Dolna

Tylmanowa – Rzeki
12-13 września 2009 r.

Organizatorzy
Gmina Ochotnica Dolna
Sołectwo Tylmanowa
Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Nowym Targu

Początek godz. 11.00
Otwarcie Europejskich Dni Kultury:
Pod „Basta”
Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego
Wójt Gminy Ochotnica Dolna
Prezes PTH O/Nowy Targ

Skrzyżowanie dróg: krajowej Nowy Sącz - Nowy Targ i powiatowej Nowy Targ- Ochotnica – punkt drogowy z pojazdem historycznym + baner

Plac przed biurami Firmy „Empol”
* Centrum Organizacyjne – stoisko z materiałami promocyjnymi Europejskich Dni Dziedzictwa, Urzędu Marszałkowskiego, Urzędu Gminy Ochotnica Dolna oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Nowym Targu
* Początek trasy turystycznej – miejsce spotkania z przewodnikiem
* Dioramy przygotowane przez:
* GRH „Podhale w ogniu” (Nowy Targ) - Wrzesień 1939 oraz LWP
* SHR Wrzesień 39 (Przemyśl) - karabin ppanc. UR
* GRH 17 Inf. Dyw.(Nowy Targ) - stanowisko moździerzy

Udostępnianie PO „Wietrznica”
W ramach udostępnienia PO „Wietrznica” dla turystów i przybyłych gości, organizatorzy przewidzieli dwa warianty: pierwszy dla początkujących turystów i młodzieży (czas przejścia ok. 45 min.) oraz drugi – dla doświadczonych i zainteresowanych zwiedzaniem całej PO „Wietrznica”- czas przejścia tego wariantu ok. 1.30.

* Pierwszy wariant przeznaczony dla dzieci, młodzieży oraz osób, dla których warunki wędrówki po górach będą męczące. W ramach trasy będzie możliwość obejrzenia zachowanych rowów strzeleckich, wnęk strzeleckich, stanowisk dla ciężkiego karabinu maszynowego, ręcznego karabinu maszynowego, wykop pod fundament schronu bojowego. W kilku miejscach odtworzone zostaną stanowiska, które obsadzą członkowie Grup Rekonstrukcyjnych. Będzie można zatem obejrzeć stanowisko ckm wz.30 i wz.08, rkm wz. 36, zapoznać się z uzbrojeniem i wyposażeniem polskich żołnierzy, walczących w tym rejonie we wrześniu 1939 r. Trasa kończyć się będzie na polanie widokowej, z której rozpościera się wspaniała panorama na całe pole bitwy, Gorce, Beskid Sądecki, Wzgórze Bastę, drogę Ochotnica - Tylmanowa. Na polanie zostanie także zrekonstruowany obóz partyzancki, gdzie będzie możliwość zapoznania się z życiem codziennym |leśnych ludzi|, obejrzeć sprzęt i wyposażenie partyzantów z Armii Krajowej.

* Drugi wariant przeznaczony dla najbardziej zainteresowanych. Przebiegał będzie po trasie pierwszej, a następnie wiódł do dalszych zlokalizowanych znacznie wyżej stanowisk bojowych. Turyści, którzy zechcą kontynuować zwiedzanie, będą mieli okazję zobaczyć m.in. wykopy pod tradytor artyleryjski, schron bojowy, stanowisko armaty polowej oraz świetnie zachowane punkty ogniowe, wnęki strzeleckie i rowy dobiegowe. Przejście całej trasy zajmie ok. 1.30 godz.
* Przewiduje się także indywidualne zwiedzanie, bowiem przygotowane zostaną odpowiednie oznaczenia, kierujące do najważniejszych fragmentów PO „Wietrznica”, w tym przede wszystkim zrekonstruowanych stanowisk bojowych oraz Polany Widokowej.

Inscenizacje historyczne:

* Eksperyment - rekonstrukcja przesłania meldunku przez wysuniętą placówkę do dowództwa PO „Wietrznica” za pośrednictwem gołębia pocztowego. Początek rekonstrukcji na Przeł. Knurowskiej ok. godz. 12.00 – zakończenie w pobliżu Centrum Organizacyjnego.

* Rekonstrukcja obozu 1 pułku strzelców podhalańskich Armii Krajowej – polana widokowa.
* Inscenizacja walk w rejonie PO „Wietrznica”.
Miejsce rekonstrukcji polana widokowa w pobliżu obozu partyzanckiego.
Przedmiotem rekonstrukcji będzie natarcie oddziałów niemieckich i słowacki, ostrzał polskich umocnień z moździerzy a następnie obejście pozycji i w konsekwencji wycofanie się obrońców.

* Inscenizacja walk w rejonie rejonie Tylmanowej
Miejsce rekonstrukcji polana widokowa w pobliżu obozu partyzanckiego.
Przedmiotem rekonstrukcji będzie potyczka Oddziału partyzanckiego Armii Krajowej z niemiecką kolumną i rozbicie punktu drogowego

Szczegółowy program:

* Godz. 11.00 Otwarcie Europejskich Dni Dziedzictwa
* Godz. 11.30 Pierwsze zwiedzanie PO „Wietrznica”
* Godz. 12.30 Inscenizacja łączności za pośrednictwem gołębia
* Godz. 13.00 Drugie zwiedzanie PO „Wietrznica”
* Godz. 14.30 Trzecie zwiedzanie PO „Wietrznica”
* Godz. 16.00 Inscenizacja walk o PO „Wietrznica” - polna widokowa
* Godz. 17.00 Zakończenie pierwszego dnia
* Godz. 19.00 Wykład D. Golika i R. Kowalskiego, Walki w Dolnie Dunajca we wrześniu 1939 r., połączony z prezentacją multimedialna.

13 września 2009 r.
Godz. 10.00 Pierwsze zwiedzanie PO „Wietrznica”
Godz. 11.00 Drugie zwiedzanie PO „Wietrznica”
Godz. 12.30 Eksperyment z gołębiem pocztowym
Godz. 14.30 Trzecie zwiedzanie PO „Wietrznica”
Godz. 16.00 Inscenizacja potyczki partyzantów
Godz. 17.00 Podsumowanie i zakończenie imprezy

Udział Grup Rekonstrukcyjnych w wydarzeniu:
GRH „Podhale w ogniu” - sekcja wrzesień39 (diorama i obsada pozycji)
1 oficer + 5 żołnierzy (rkm wz. 28, rower, gołębnik)
- sekcja partyzancka (diorama)
1 oficer + 8 żołnierzy (mg 42, rkm., kociołek, obóz)
GRH Batalion ON „Oświęcim” - 1 oficer + 2 żołnierzy (rkm wz. 28)
SRH „Wrzesień 39” - 2 żołnierzy (karabin ppanc. Ur)
GRH 17. Inf. Dyw.- 1 oficer + 15 żołnierzy (mg 34, 2 moździerze)
KVH „Orava” - 1 oficer + 4 żołnierzy (rkm ZB vz. 34)

RYS HISTORYCZNY
Punkt Oporu „Wietrznica” 1939
Punkt Oporu „Wietrznica” znajduje się w miejscowości Tylmanowa-Rzeka na terenie gminy Ochotnica Dolna, ok. 10 km na północ od Krościenka nad Dunajcem. Stanowi on jeden z najlepiej zachowanych kompleksów polskich fortyfikacji polowych z Wojny Obronnej 1939 r. w południowej Małopolsce.
Umocnienia wzniesione w sierpniu 1939 r. przez żołnierzy z Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Żytyń”, stanowią fragment większego założenia fortyfikacyjnego, które miało bronić dolinę Dunajca przed spodziewanym atakiem niemieckim od strony Słowacji. W jego skład wchodziły także: Punkt Oporu „Kłodne” oraz Punkt Oporu „Korytnica”. Ich plany opracowano na przełomie czerwca i lipca 1939 r. pod kierunkiem płk. dypl. Mariana Porwita. Przewidywano w tym rejonie budowę stałych żelbetonowych schronów bojowych włącznie z tradytorami artyleryjskimi. Niestety, zabrakło czasu na ich zbudowanie. Wykonano jedynie kilka wykopów fundamentowych, które włączono do rozległego systemu okopów. Obiekty znajdowały się w pasie działań utworzonej 10 lipca 1939 r. Armii „Karpaty”.
Po niemieckiej i słowackiej agresji na Polskę całość umocnień obsadzili żołnierze Oddziału Wydzielonego kpt. Romana Wróblewskiego, w skład którego wchodziły pododdziały z Batalionu KOP „Żytyń” oraz Batalionu Obrony Narodowej „Limanowa”.
Walki w tym rejonie rozpoczęły się już w pierwszych dniach września 1939 r. Od 2 do 3 września pozycji PO „Kłodne” broniła 3 kompania Batalionu KOP „Żytyń” pod dowództwem ppor. Tadeusza Piotrowskiego. Polscy żołnierze walczyli tutaj z dziesięciokrotnie liczniejszy przeciwnikiem – niemiecką 2 Dywizją Górska i słowacka 1 Dywizja Piechoty ze składu XVIII Korpus Armijnego.
Na wieść o przenikaniu przez Przełęcz Knurowską jednostek słowackich, obrońcy opuścili Kłodne, wysadzili skalisty stok Basty i obsadzili Punkt Oporu „Wietrznica”. Obrona została wzmocniona 2 kompanią ON „Limanowa” pod dow. ppor. rezerwy Stanisława Zięby. Ponadto, jako wsparcie sprowadzona została także 2 kompania Batalionu KOP „Żytyń” por. Jerzego Grudnickiego i kompania karabinów maszynowych por. Januarego Wigury. Oddział dysponował stosunkowo silnym uzbrojeniem, w tym bronią przeciwpancerną i jedną armatą polową. Polacy przez ponad 24 godziny stawiali zacięty opór wojskom niemieckim i słowackim, zadając im znaczne straty. Po zaciętej walce w obawie przed okrążeniem, obrońcy Wietrznicy, opuścili nie zdobyte stanowiska i wycofali się w nocy z 4 na 5 września górami, w kierunku Nowego Sącza.
Na położoną nad Dunajcem pozycję składają się liczące kilkaset metrów długości rozbudowane rowy strzeleckie z doskonale zachowanymi stanowiskami dla ręcznych i ciężkich karabinów maszynowych. Ponadto rozpoznawalne są wciąż pozycje dla armaty przeciwpancernej, armaty polowej oraz wykopy fundamentowe pod schrony żelbetonowe. Z pozycji obronnych rozpościera się wspaniały widok na Dolinę Dunajca, Beskid Sądecki oraz Gorce.

Dawid Golik, Robert Kowalski - Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Nowym Targu